Bra Hugh

Born here,

down south,

in Witbank,

born into this land, obsessed

with the hue

of the skin.

 

But the seed of greatness was planted,

all that Trevor did, was help with a trumpet.

 

Thereafter, you blew the whole wide world

away,

on your own, always a man

standing his ground

unbound by the strictures

of society, or a system:

“I am, not afraid.”

 

Along came:

Kippie, Abdullah, Jonas.

Later on:

Harry, Fela, Miriam, and much, much later Ray and Paul,

Graceland,

and somewhere, in between the fame,

came the often, not so empty glass,

and the battle with the bottle.

 

A generation could weep to the sound

of the sad blues in you,

a revolution could rise, could dance

to the trumpet triumph of a new dawn.

 

Still grazing,

the timer,

reluctant to age,

always an ear eager for a new twist to a note.

 

Bra Hugh,

death is a malignant cell,

hiding, undetected,

grazing in the grass.

 

Bra Hugh,

death is a slow train creeping up on us.

 

Bra Hugh,

life is a sold-out concert

a crazy jam session,

“Home is where the music is.”

 

 

 

 

 

 

The revolution starts on the farms

On Sundays the kids would Skype from Canada
cold and distant, the images shivering,
their voices bouncing back from the walls.

The grandchildren’s mouths battling to form the words
they have unlearned Afrikaans
they do not know the somersaults the tongue can perform with the Taal:
klouter, kleuter and kielie
koggelmander and kwikstertjie
gems they will never be able to treasure,
to make their own.

Grandpa’s hands yearn to bend and build a draadkar for the boy
to let him feel the wooden grip of a catapult
to let the little rascal sit on his knee.

Grandma, old, leans into the camera
her glasses searching for the freckles on the girl’s nose.

Later they would also
get the news on the internet version of the Sunday paper
all the gory details:
how the three men,
aged 16,18 and 20, respectively,
tied the old man
with wire
how, with the glowing hot strykyster
on his chest,
they made him remember the code of the safe
later he had to painfully watch
how they opened up his wife
how each one entered her, how each one violated her,
he closed his eyes, pulled a shutter over his soul
before they put the gun to his head,
pulled the trigger.

The police only found the mutilated bodies late the Monday afternoon
and a gift from one of the perpetrators:
shit on a white plate, left on the handmade black stinkhout family table, passed on through generations.

They flew in from Canada, for the funeral,
put the farm on the market.

They left,
took the ashes back with them
and never, but never, ever
mentioned
grandpa or granny
or
that godforsaken fucked-up country

 

Disowned

(Charleston)

 

They welcomed him, with open arms,

their brother in the spirit and the word,

it  is good to have someone of his color here

they thought, and thanked God.

He wanted to come and watch them pray

their hands folded in the lap

eyes closed, heads raised upwards,

the elderly and the young.

Hear them pray for the sick, the unemployed

the powerless, the weak,

in the middle of the week,

hear them sing

grateful and with all their being,

like they always sing in those Hollywood film renditions

of life on the wrong side of this land,

he wanted to feel whether his spirit is still lingering here

because just like him, he has a dream.

He despises the texture of their hair,

hates the dark hue of their skins,

loathes the white in their eyes,

detests the prayers of their native tongues.

He wanted to be their worst nightmare

his world is small, and uncomplicated

with easy words and phrases

he knows the grammar of hatred,

the eloquent figurative speech of superiority,

the rhetoric of the chosen race,

where everything  is neatly packaged

in black and white segments.

In between Biblical verse and prayer

he carefully selects the soon to be death:

one, two, three, four, five, six, seven, eight, nine:

six women, three men.

He wanted to see how they pray for their daily bread:

with their open Bibles on the lap,

and blood, slowly dripping from the cross.

 

 

Verloën

(Charleston)

                

Hulle verwelkom hom, hartlik,

medebroer in die gees en woord,

dis goed om iemand van sy kleur hier te hê,

dink hulle en dank die Vader,

hy wil kom kyk hoe hulle bid

die hande gevou in die skoot

die oë gesluit, opwaarts gerig.

Oues en jonges

hy wil hulle kom hoor bid vir die siekes en werkloses

die weerloses

in die middel van die week,

hy wil hulle hoor sing

uit volle bors, met oorgawe,

soos hulle altyd sing in Hollywoodfilmweergawes

van die lewe aan die anderkant van hierdie land.

Hy wil voel of sy gees nog hier is,

want net soos hy, het hy ‘n droom

hy walg  aan die tekstuur van hulle hare,

wrok vir die donkerte van hulle vel,

vervloek die wit van hul oë,

verag die gebede van hulle tonge.

Hy wil ‘n nagmerrie word

sy wêreld is klein, ongekompliseerd,

met maklike antwoorde,

hy ken die grammatika van haat,

die breedsprakige beeldspraak van meerderwaardigheid,

die retoriek van uitverkore ras,

alles, is netjies verpak,

in swart en wit.

Tussen teksverse, en onder gebed, kies hy

die dooies sorgvuldig uit:

een, twee, drie, vier, vyf, ses, sewe, agt, nege.

ses vroue, drie mans

hy wil kom kyk hoe hulle bid vir hul daaglikse brood

met Bybels op die skote oop

en hulle bloed wat teen ‘n kruis afloop.

 

Vrou, dáár is jou man

(08/03/2014)

 

Little Boy en Fat Man

het selfvoldaan

hulself geledig:          

geëjakuleer oor Hiroshima

en Nagasaki, hul

saad van sterwe

kom stort

manlik, vol bravade.

 

Harry Truman, magtigste man van

Die Verenigde State van Amerika

wydsbeen oor die aarde.

 

Vroue en dogters

van Rwanda, Bosnië, Soedan,

Malala Yousafzai wat meisies wou laat lees,

en leer,

sonder sluiers na die wêreld wou laat kyk,

het ‘n man ontmoet, op ‘n bus,

met ‘n Colt 45,

haat fanaties in sy jeukende vingers.

 

Nog vroue, nog name, nog dooie statistieke:

Anene, Ina, Aisha,

en oral manne met gewere

of erekte organe soos gewere

bajonette wat skeur

en onteer,

een komma vyf miljoen keer

per jaar,

‘n oue van dae hier

‘n maagd daar,

in hierdie wye vrye droewe land,

Ukuthwala in landelike Transkei

nóg jonger bruide in die olieryke harems,

die jagse vergryp

van bebaarde bepensde bejaarde

patriarge, die bewind van die geswolle stywe pyp.

 

Vromes in Irak, met steen in die hand

wys die hoer uit, die slegte vrou,

God is Groot, prewel die Heiliges.

 

Chinese vroue produseer

seuns en mans om die lande te ploeg

die fabrieke te beman

en swaar gewapen

die vrede te bewaar.

 

In Las Vegas, Rivonia en Hamburg vroue wat

skootdans

vir regters, baronne, en geestelikes 

die vlees, die vlees, die vlees

heilig is die vlees,

nóg heiliger die Man se Mag.

 

Oral manne met gewere

of erekte organe soos gewere

bajonette wat skeur

en onteer

mans wat fok en fok en fok

sonder keer.

 

 

 

 

 

 

 

Vrypas

 

Pa, onthou jy ons in derde klas

(met die harderige banke,

of soms in die oop rywa, bombela)

 

die swart passasiers met  

die gevlegte rietmandjies

op die heel boonste laairak

hoe gasvry hulle die tuisgebraaide werfhoender,

bakbrood en koffie uit ’n fles 

eerste vir ons aangebied het, my kinderskoeneles

in ubuntu,

(ek treinsiek, by die venster)

daar was baie stasies

knus, klein plekkies met nostalgiese name

Poupan, Kraankuil, Beskuitfontein, Bletterman,

jy’t hulle elkeen geken,

elke stasie het sy eie storie vertel,

sommige met kafees,

gebakte vis en stomende moerkoffie

vir die leë fles op koue winternagte

netjiese groen akkers gras

by die ingange,

bont blombeddings wat gepas

het, by rooi-gepoleerde stoepe,

 

(daar was groot kruisings,

Noupoort noorde toe

en Touwsrivier na die Kaapse kant)

drywers met blinkgepoetste kostrommels,

trotse manne met werk en vername beroepe

lampman, sinjaalbeampte, rangeerder en laaimeester,

die stasiemeesters, gesiene menere,

manne wat elke jaar of twee die nuutste model kon ry

Chevrolets, Fords, en, voor die koms van 4x4’s

Ranchero-bakkies en El Camino’s met die netjies toegeritste

leerbedeksel oor die laairuim.

De Aar het vertak na alle plekke

’n polsende aorta van voortsnellende vragte,

vol jong troepe om iemand anders

se heilige oorlog in ’n onbekende land

te gaan veg, trollies gelaai

met springbokkarkasse,

geskiet deur ministers en hulle gevolg

vername manne wat braai,

biltong kerf by kampvure en bosberade

net hoe wyd was die Heer se genade?

tot by die perron se gatkant moes ons loop,

amper heel onder die dak uit,

op die rand, weg soos lastige onkruid,

om te kon mag sit, op die gemerkte

nie-blanke banke,

ek, skatryk, met ‘n tabaksakkie met 100 eensentmunte,

 

Pa, ek reis nog, enige klas wat ek wil,

met ’n skerm en ’n muis,

saans sit ek met boeke

lees nuwe wêrelde oop,

en nou maak ek vir jou ’n boek

probeer met woorde op jou spoor terugloop

onthou jy nog die episode met die Groen Ghoen?

Soms sien ek jou in die nou gang

staan, die venster oop en die roet

wat teen jou wang

kom sproet,

ek hoor weer die wiele rol,

sien die kole voor gloei, ’n vlamrooi gesig,

sien weer ’n windpomp in die maanlig

draai  en die helder sterre

wat soos oë van die dooies stol, die hemelruim vol.

 

Pa, die dood is ’n boemeltrein wat niemand kan verpas nie.

Here pa, ons mis jou,

híér op die toegegroeide sylyne van die lewe.

 

 

 

DE MAN

Dit is de lange man, de lange man,

in het groene shirt

allemaal wilden ze dat hij op het water zou lopen...

maar liever, samen met gewone vrouwen

met boerenvrouwen, die veel bagage droegen

en gemoedelijke voornamen hadden zoals Betsie

en ongemakkelijke achternamen zoals Verwoerd

dronk hij thee,

glimlachte hartelijk

en oprecht, met zijn ogen,

met een hart vol herinneringen,

maar zonder haat.

 

Dit is de lange man, de lange man,

in het groene shirt

allemaal wilden ze dat hij brood zou vermenigvuldigen

maar hij heeft op de wonden van het verleden

zijn twee handen gelegd

de bokshandschoenen weggedaan

de gebalde vuist opengemaakt

met een warme groet

zonder verwijt

 

Dit is de lange man, de lange man

in het groene shirt

allemaal wilden ze dat hij van water wijn zou maken

maar hij heeft dit land

als een kind op zijn rug gedragen, het gekoesterd,

de man die een eiland was

zonder gezicht

met de splinters van Sharpeville

de briefscherven waardoor Ruth First moest sterven

het bittere, jarenlange verlangen

naar kind, naar vrouw,

opgesloten achter tralies

alles, ergens in zijn ziel ingekerfd,

opgeborgen.

 

Dit is de lange man, de lange man

in het groene shirt, met nummer zes

die nu het land, als een rugbybal,

aan ons allemaal wil geven.

 

De man die eens enkel een eiland was,

is een rots geworden, een universeel baken

Nkosi Sikelel' iAfrika

 

(c) Clinton V du Plessis (2013), vertaal uit Afrikaans deur Margreet Spoelstra.