Vrypas

 

Pa, onthou jy ons in derde klas

(met die harderige banke,

of soms in die oop rywa, bombela)

 

die swart passasiers met  

die gevlegte rietmandjies

op die heel boonste laairak

hoe gasvry hulle die tuisgebraaide werfhoender,

bakbrood en koffie uit ’n fles 

eerste vir ons aangebied het, my kinderskoeneles

in ubuntu,

(ek treinsiek, by die venster)

daar was baie stasies

knus, klein plekkies met nostalgiese name

Poupan, Kraankuil, Beskuitfontein, Bletterman,

jy’t hulle elkeen geken,

elke stasie het sy eie storie vertel,

sommige met kafees,

gebakte vis en stomende moerkoffie

vir die leë fles op koue winternagte

netjiese groen akkers gras

by die ingange,

bont blombeddings wat gepas

het, by rooi-gepoleerde stoepe,

 

(daar was groot kruisings,

Noupoort noorde toe

en Touwsrivier na die Kaapse kant)

drywers met blinkgepoetste kostrommels,

trotse manne met werk en vername beroepe

lampman, sinjaalbeampte, rangeerder en laaimeester,

die stasiemeesters, gesiene menere,

manne wat elke jaar of twee die nuutste model kon ry

Chevrolets, Fords, en, voor die koms van 4x4’s

Ranchero-bakkies en El Camino’s met die netjies toegeritste

leerbedeksel oor die laairuim.

De Aar het vertak na alle plekke

’n polsende aorta van voortsnellende vragte,

vol jong troepe om iemand anders

se heilige oorlog in ’n onbekende land

te gaan veg, trollies gelaai

met springbokkarkasse,

geskiet deur ministers en hulle gevolg

vername manne wat braai,

biltong kerf by kampvure en bosberade

net hoe wyd was die Heer se genade?

tot by die perron se gatkant moes ons loop,

amper heel onder die dak uit,

op die rand, weg soos lastige onkruid,

om te kon mag sit, op die gemerkte

nie-blanke banke,

ek, skatryk, met ‘n tabaksakkie met 100 eensentmunte,

 

Pa, ek reis nog, enige klas wat ek wil,

met ’n skerm en ’n muis,

saans sit ek met boeke

lees nuwe wêrelde oop,

en nou maak ek vir jou ’n boek

probeer met woorde op jou spoor terugloop

onthou jy nog die episode met die Groen Ghoen?

Soms sien ek jou in die nou gang

staan, die venster oop en die roet

wat teen jou wang

kom sproet,

ek hoor weer die wiele rol,

sien die kole voor gloei, ’n vlamrooi gesig,

sien weer ’n windpomp in die maanlig

draai  en die helder sterre

wat soos oë van die dooies stol, die hemelruim vol.

 

Pa, die dood is ’n boemeltrein wat niemand kan verpas nie.

Here pa, ons mis jou,

híér op die toegegroeide sylyne van die lewe.

 

 

 

DE MAN

Dit is de lange man, de lange man,

in het groene shirt

allemaal wilden ze dat hij op het water zou lopen...

maar liever, samen met gewone vrouwen

met boerenvrouwen, die veel bagage droegen

en gemoedelijke voornamen hadden zoals Betsie

en ongemakkelijke achternamen zoals Verwoerd

dronk hij thee,

glimlachte hartelijk

en oprecht, met zijn ogen,

met een hart vol herinneringen,

maar zonder haat.

 

Dit is de lange man, de lange man,

in het groene shirt

allemaal wilden ze dat hij brood zou vermenigvuldigen

maar hij heeft op de wonden van het verleden

zijn twee handen gelegd

de bokshandschoenen weggedaan

de gebalde vuist opengemaakt

met een warme groet

zonder verwijt

 

Dit is de lange man, de lange man

in het groene shirt

allemaal wilden ze dat hij van water wijn zou maken

maar hij heeft dit land

als een kind op zijn rug gedragen, het gekoesterd,

de man die een eiland was

zonder gezicht

met de splinters van Sharpeville

de briefscherven waardoor Ruth First moest sterven

het bittere, jarenlange verlangen

naar kind, naar vrouw,

opgesloten achter tralies

alles, ergens in zijn ziel ingekerfd,

opgeborgen.

 

Dit is de lange man, de lange man

in het groene shirt, met nummer zes

die nu het land, als een rugbybal,

aan ons allemaal wil geven.

 

De man die eens enkel een eiland was,

is een rots geworden, een universeel baken

Nkosi Sikelel' iAfrika

 

(c) Clinton V du Plessis (2013), vertaal uit Afrikaans deur Margreet Spoelstra.

 

Indoda

Yile ndoda inde, inde ke le ndoda,

ifake eziluhlaz’ iijezi,

abayicingel’ ukuba yohamba phezu kwamanzi;

suka yona yakheth’ ukudibana noo-anti bamandulo,

nditsh’ oo-anti bamabhulu, abathwel’ imihohoma yasendulo,

abo babemagam’ amsulwa njengooBetsie

nabo babemagam’ avus’ umnyele njengooVelevutha,

suka yahlala nabo kwaphungwa,

incume olusuk’ ezants’ uncumo,

olungenaluhanahaniso nankwalambisa,

ngaloo mehlo adulis’ okusentliziyweni

ezo nkumbulo zantlandlolo, sekwabaleka naloo nzondo.

 

Yile ndoda inde, inde ke le ndoda,

ifake eziluhlaz’ iijezi,

abayicingel’ ukuba yotyis’ abampofu;

ngezonkan’ ezihlanu neentlanzan’ ezimbini,

suka yona yaboph ‘ amanxeb’ antlandlolo,

ngezandla zayo zozibini,

yaxhom’ ezakulonqind’ iiglavu,

yasivul’ isandla laswabuluk’ inqindi

yabaxhawula; ibaxhawula

ngezandl’ ezishushu, ingathwele nzondo nangqumbo.

 

Yile ndoda inde, inde ke le ndoda,

ifake eziluhlaz’ iijezi,

abayicingel’ ukuba yojik’ amanz’ abe yiwayini,

suka yona yalityath’ emagxen’ eli lizwe

njengendod’ ityath’ umntwana wayo,

indod’ eyayisesiqithini,

indod’ ebuso bungazange babonwa,

obuzel’ iintanda zaseSharpeville,

ziilet’ ezaphul’ intliziyo zooRuth First,

ubukrakra beminyak’ evakalayo,

yolangazelelo lomntwana nenkosikazi,

yavalelwa kwezimnyama, yee gingci nemivalo

yazitshixela kuyo iingcamango zayo, yacamngca,

yathi gqi elubala, yaziqoqosha nezo ngcamango.

 

Yile ndoda inde, inde ke le ndoda,

ifake eziluhlaz’ iijezi, ijez’unombolo sikisi,

efun’ ukulibek’ ezandleni zethu sonk’ eli lizwe,

ilidlulisa ngobukhul’ ubuchule, kanye njengebhol’ ombhoxo

Indod’ ende eyakha yasesiqithini

eyasuka yafana nelitye; indumasi yalo lonke jikelele,

indod’ eyayithwel’ ubuntu ngocikizeko.

Nkosi Sikelel’ iAfrika

 

(c) Clinton V. du Plessis, 2013, translated in isiXhosa by Fikiswa Magqashela

Die man

Dit is die lang man, die lang man,

in die groen jersey

almal wou hê hy moes op die water  loop…

maar hy het eerder met ou tannies,

boeretannies, met baie bagasie

en gemoedelike name soos Betsie

en ongemaklike vanne soos Verwoerd

tee gedrink,

hartlik geglimlag,

opreg, met sy oë,

met ’n hart vol onthou,

maar sonder haat.

 

Dit is die lang man, die lang man,

in die groen jersey

almal wou hê hy moes die brode vermeerder

maar hy het eerder

die letsels van die verlede

met sy twee hande toegemaak

die bokshandskoene weggepak

die gebalde vuis oopgemaak

’n rojale groet,

sonder verwyt.

 

Dit is die lang man, die lang man

in die groen jersey

almal wou hê hy moes uit die water  wyn  maak

maar hy het hierde land

soos ’n kind, op sy rug gedra, geabba,

die man wat ’n eiland was,

sonder gesig

met die splinters van Sharpeville,

die briefskerwe se sterwe van Ruth First

die bittere jarelange verlange

na kind, na vrou,

weggesluit agter tralies

alles, iewers in sy gees vasgekerf,

weggepak.

 

Dit is die lang man, die lang man

in die groen jersey, nommer ses

wat nou die land, soos ’n rugbybal

vir ons elkeen wil aangee.

 

Die man, wat hier eens net ’n eiland was

het ’n rots, ’n universele baken, geword.

Nkosi Sikelel' iAfrika.

 

(c) Clinton V. du Plessis, 2013

The man

It is the tall man, the tall tall man

in the green jersey:

everybody expected him to walk on water

but he rather met old tannies,

boere tannies, with lots of baggage from the past,

who had innocent names like Betsie

and uncomfortable surnames like Verwoerd,

had tea with them,

smiled jovially,

genuinely, with his eyes

and a heart full of memories

but devoid of any hatred.

It is the tall man, the tall tall man

in the green jersey:

everybody expected him to feed all of the poor

on five loaves and two fishes,

but instead he

covered up the scars of the past

with his two hands,

hung up the boxing gloves,

opened the clenched fist

into a warm handshake,

greeted, without any grudges.

 

It is the tall man, the tall tall man

in the green jersey:

everybody expected him to turn water into wine,

but instead he carried this land

on his back,

like a father would

carry a child,

the man who was an island,

the man without a face

with the splinters of Sharpeville,

the shattered letters of Ruth First,

the bitter, long years of yearning

for child, for wife,

locked away behind bars

every little detail carved deep into his soul,

yet all neatly tucked away on the surface.

 

It is the tall man, the tall tall man

in the green jersey, number six,

who wants to now pass this country unto us all,

carefully, like a rugby ball.

 

The tall man, who once was an island,

became a rock, a universal beacon,

the man became the best that humanity could be.

 

Nkosi Sikelel' iAfrika.

 

 

© Clinton V. du Plessis 2013